O tym co to jest dostępność stron i aplikacji oraz dlaczego to takie ważne

   HTML i CSS od postaw    27 kwietnia, 2020  |  0

Dostępność WWW (web accessibility, a11y) to dziedzina, która zajmuje się zagadnieniem tworzenia stron i aplikacji internetowych dostępnych dla jak najszerszego grona odbiorców, ze szczególnym uwzględnieniem osób narażonych na wykluczenie cyfrowe (niepełnosprawnych, starszych, gorzej wykształconych, pozbawionych dostępu do szerokopasmowego internetu) 1. Jest dość szeroka dyscyplina, która – jak się okaże poniżej – obejmuje znacznie więcej wytycznych niż tylko zwyczajowo przyjęty za standard wysoki kontrast czy umożliwienie powiększenia czcionki.

Spis treści

A co ty tam wiesz o dostępności…

Na początku słowo wyjaśnienia: nie jestem ewangelistką dostępności. Nie mam w tej dziedzinie szerokiego doświadczenia, tak naprawdę dopiero uczę się implementowania wymaganych standardów w projektach. Dlatego też nie zamierzam tu publikować żadnych autorskich analiz tego zagadnienia, a jedynie ograniczę się do zsyntetyzowania informacji z kilku rzetelnych źródeł. Uważam po prostu, że cykl wpisów o podstawach HTML i CSS byłby niepełny gdybym temat dostępności pominęła.

Co to znaczy: dostępność strony lub aplikacji internetowej?

Dostępność strony czy aplikacji to jedna z jej właściwości, która oznacza stopień w jakim może być postrzegana, rozumiana i przeglądana przez wszystkich użytkowników 2. Oznacza to, że można określić poziom spełniania wytycznych dostępności dla konkretnej witryny, a będą bardziej precyzyjnym: można określić które kryteria sukcesu dla konkretnego poziomu zgodności spełnia analizowana witryna.

Kryteria sukcesu, poziomy zgodności, dużo niezrozumiałych wyrażeń… Wszystkie one wynikają ze standardu regulującego dostępność, którym jest…

WCAG

WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) czyli Wytyczne dotyczące dostępności treści internetowych, to zbiór rekomendacji dotyczących tworzenia dostępnych stron internetowych. Organem, który wydaje kolejne wersje WCAG jest WAI (Web Accessibility Initiative), czyli wewnętrzne ciało W3C (tak, to ta organizacja odpowiedzialna za standard HTML).

Pierwsza wersja (WCAG 1.0) została wydana w 1999 roku. Obecnie obowiązującą normą jest wersja 2.1 3 i trwają pracę na aktualizacją do wersji 2.2 4.

Poza WCAG, WAI wydaje również Wytyczne dotyczące dostępności narzędzi autorskich, Wytyczne dotyczące dostępności klienta użytkownika i inne.

Z czego składa się WCAG?

Aktualnie obowiązujący dokument WCAG 2.1 składa się z poniższych elementów:

Zasady

Wszystkie wytyczne, rekomendacje i kryteria sukcesu są oparte o cztery podstawowe zasady:

  1. Postrzegalność – informacje zawarte na stronie muszą być możliwe do dostrzeżenia (nie mogą być niewidoczne dla wszystkich zmysłów).
  2. Funkcjonalność – interfejs musi być możliwy do obsłużenia przez użytkownika, nie może wymagać akcji niemożliwej do wykonania.
  3. Zrozumiałość – informacje oraz działanie interfejsu użytkownika muszą być zrozumiałe.
  4. Solidność – treść musi nadawać się do interpretacji przez różne urządzenia klienckie użytkownika, również te pojawiające się wraz z rozwojem technologii.

Wytyczne

Kolejnym poziomem są wytyczne. WCAG 2.1 zakłada 13 wytycznych, które określają podstawowe cele, do których autorzy powinni dążyć, aby ich treści były bardziej dostępne dla użytkowników. Wytyczne nie są mierzalne, jednak odzwierciedlają pewne ramy i ogólne cele do osiągnięcia, aby pomóc twórcom zrozumieć kryteria sukcesu i lepiej wdrażać konkretne techniki.

Wytyczne wynikają bezpośrednio z każdej z zasad, tak więc zestawienie kompletu wytycznych i zasad wygląda następująco (źródło):

  • 1. Postrzegalność
    • 1.1 Alternatywa w postaci tekstu
    • 1.2 Media zmienne w czasie
    • 1.3 Możliwość adaptacji
    • 1.4 Możliwość rozróżnienia
  • 2. Funkcjonalność
    • 2.1 Dostępność z klawiatury
    • 2.2 Wystarczająca ilość czasu
    • 2.3 Ataki padaczki
    • 2.4 Możliwość nawigacji
    • 2.5 Metody obsługi
  • 3. Zrozumiałość
    • 3.1 Możliwość odczytania
    • 3.2 Przewidywalność
    • 3.3 Pomoc przy wprowadzaniu informacji
  • 4. Rzetelność
    • 4.1 Kompatybilność

Oczywiście z samych nazw wytycznych niewiele wynika, zależało mi jednak na zaprezentowaniu ich zakotwiczenia w strukturze zasad.

Kryteria sukcesu

Wreszcie przechodzimy do konkretów! Dla każdej z wytycznych wymienionych powyżej stworzono mierzalne kryteria sukcesu. Kryteria są zależne od poziomu zgodności z wytycznymi. Istnieją bowiem trzy takie poziomy:

  • minimalny – A
  • zalecany – AA
  • komfortowy – AAA

Oznacza to, że dla jednej wytycznej mogą istnieć różne kryteria sukcesu w zależności od tego, którego poziomu zgodności mają dotyczyć. Rozważmy przykład wytycznej 1.2, czyli Media zmienne w czasie (źródło):

  • 1. Postrzegalność
    • (…)
    • 1.2 Media zmienne w czasie
      • 1.2.1 Tylko audio lub tylko wideo (nagranie) – Poziom A
        Dla mediów nagranych w systemie tylko audio lub tylko wideo stosuje się następujące zasady, za wyjątkiem sytuacji, kiedy nagranie audio lub wideo jest alternatywą dla tekstu i w taki sposób jest oznaczone:
        – Nagranie tylko audio: Zapewniona jest alternatywa dla mediów zmiennych w czasie, przedstawiająca tę samą treść, co w nagraniu audio.
        – Nagranie tylko wideo: Zapewniona jest alternatywa dla mediów zmiennych w czasie, albo nagranie audio, przedstawiające te same informacje, jak w nagraniu wideo.
      • 1.2.2 Napisy rozszerzone (nagranie) – Poziom A
        Napisy rozszerzone dołączone są do wszystkich nagrań audio w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz), za wyjątkiem sytuacji, kiedy są one alternatywami dla tekstu i w taki sposób są oznaczone.
      • 1.2.3 Audiodeskrypcja lub alternatywa dla mediów (nagranie) – Poziom A
        Zapewnia się alternatywę dla mediów zmiennych w czasie lub audiodeskrypcję dla nagrań wideo w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz), za wyjątkiem sytuacji, kiedy są one alternatywami dla tekstu i w taki sposób są oznaczone.
      • 1.2.4 Napisy rozszerzone (na żywo) – Poziom AA
        Napisy rozszerzone dołączone są do wszystkich treści audio przekazywanych na żywo w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz).
      • 1.2.5 Audiodeskrypcja (nagranie) – Poziom AA
        Zapewniona jest audiodeskrypcja dla wszystkich nagrań wideo w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz).
      • 1.2.6 Język migowy (nagranie) – Poziom AAA
        Zapewnione jest tłumaczenie w języku migowym wszystkich nagrań audio w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz).
      • 1.2.7 Rozszerzona audiodeskrypcja (nagranie) – Poziom AAA
        Zapewniona jest rozszerzona audiodeskrypcja dla wszystkich nagrań wideo w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz), jeśli przerwy w ścieżce dźwiękowej danego nagrania nie pozwalają na zamieszczenie audiodeskrypcji, przekazującej sens treści w wystarczającym stopniu.
      • 1.2.8 Alternatywa dla mediów (nagranie) – Poziom AAA
        Zapewnia się alternatywę dla wszystkich mediów zmiennych w czasie — nagrań w multimediach zsynchronizowanych(dźwięk i obraz) oraz dla wszystkich nagrań tylko wideo (sam obraz).
      • 1.2.9 Tylko audio (na żywo) – Poziom AAA
        Zapewniona jest alternatywa dla mediów zmiennych w czasie, przedstawiająca informacje takie same, jak w przekazie tylko audio na żywo.

Na powyższym przykładzie dokładnie widać jak z każdym kolejnym poziomem rośnie stopień dostępności treści dla użytkownika oraz – co za tym idzie – ilość pracy koniecznej do wykonania w tym celu.

Techniki wystarczające i pomocnicze

Dla każdego kryterium sukcesu zebrano konkretne techniki, które podzielono na dwie kategorie: techniki wystarczające (aby wypełnić kryterium sukcesu) oraz techniki pomocnicze. Techniki pomocnicze wybiegają ponad to, co jest wymagane przez dane kryterium sukcesu i pozwalają wykonawcom i autorom na jeszcze doskonalszą realizację wytycznych 5.

Aby zobrazować na czym polegają konkretne techniki, posłużę się przykładem (źródło):

Czy dostępność to tylko WCAG?

Zdecydowanie nie. W Polsce kwestie wdrażania standardu WCAG reguluje ustawa z dnia 4 kwietnia 2019 o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. Jak sama nazwa dokumentu wskazuje, te regulacje dotyczą podmiotów publicznych, nie właścicieli prywatnych stron internetowych (w treści ustawy nie pada nawet nazwa WCAG).

Oznacza to, że w 2020 roku mnóstwo instytucji publicznych, samorządów oraz instytucji im podległych czy organizacji pozarządowych będzie musiało dostosować swoje strony do internetowe do punktów 9 – 11 normy EN 301 549 V2.1.2.

Po co tyle zachodu?

Tworzenie rozbudowanej aplikacji webowej, która byłaby zgodna ze wszystkimi wytycznymi z pewnością nie jest zadaniem łatwym. Mnogość mediów, z których korzystamy na stronach wcale nie upraszcza tego zagadnienia. Pamiętajmy jednak, że rezygnując z implementowania dostępnych rozwiązań, redukujemy liczbę możliwych odbiorców naszych treści, naszych klientów czy „followersów”. Osób z dysfunkcjami wzroku, słuchu, narządu ruchu czy z po prostu słabszym łączem internetowym nadal jest niemało.

Bardzo spodobała mi się argumentacja podana przez MDN:

„Możemy myśleć o dostępności jako o zapewnieniu tych samych możliwości wszystkim ludziom, bez względu na ich ograniczenia. W taki sam sposób, w jaki nie jest w porządku wykluczenie kogoś z korzystania z budynku, ponieważ porusza się on na wózku inwalidzkim (obecnie większość budynków publicznych posiada podjazdy dla wózków inwalidzkich albo windy), nie jest w porządku wykluczenie z używania strony internetowej osoby z ograniczeniami wzroku lub używającej urządzenia z małym wyświetlaczem. Każdy z nas jest inny, ale przecież wszyscy jesteśmy ludźmi, mamy więc te same (ludzkie) prawa.

Toteż dostępność jest czymś co po prostu powinniśmy robić, bo jest właściwe. Z drugiej strony w niektórych państwach obowiązują wymogi prawne wymuszające jej stosowanie, dostępność może też pomóc w dotarciu do ważnych grup docelowych, które bez niej nie będą w stanie używać naszych usług, kupować naszych produktów itd.”

https://developer.mozilla.org/pl/docs/Learn/Accessibility/What_is_accessibility

Jak sobie pomóc z wdrażaniem dostępności?

Na szczęście rośnie ilość osób zainteresowanych tematyką dostępności, a co za tym idzie pojawiają się przydatne narzędzia i wartościowe bazy wiedzy. Oto miejsca, które można odwiedzić aby łatwiej poradzić sobie z implementowaniem reguł dostępności:

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Serie wpisów

©  2025 devolajf.pl. Built using WordPress and the Mesmerize Theme